Learning by doing é o mantra que guía unha maneira de entender a educación e tamén o exercicio de calquera profesión. En momentos de redefinición de tantos aspectos da nosa sociedade, a frase pode interpretarse de maneira tan flexible como esteamos dispostos a interpretar ambos os verbos, Que aprendemos? e Que é facer nos nosos días?
O que o alumno aprende xa deixou de identificarse co que o mestre ensina, o alumno pasivo-receptor xa non está ou non debería estar na metodoloxía docente. O proceso gaña enteiros nun mundo que non se debe analizar en estático, unipersonal nin unidireccionalmente, onde a obra ha de abandonar o seu obxectivo de resultado final, conclusivo. Os procesos foron abertos desde sempre e os ensaios, as probas máis ou menos atrevidas participaron do proxecto desde as súas orixes. Doutra banda o proceso de aprendizaxe é un proceso continuo e vital que afecta a toda a vida profesional. Baixo estas premisas acepto a invitación de Veredes para inaugurar unha serie de textos/caso onde o acto de aprender fixo evolucionar a través do erro o coñecemento en campos concretos ou terminou por xerar “obras mestras”, referentes en que apoiarnos.
Se existe un ránking de popularidade nos fracasos no mundo da técnica, habería que deixar un posto de honra á ponte de Tacoma sobre o río Narrows en Estados Unidos. A gravidade do tema sumada á documentación visual que nos chegou, converteron o caso en motivo viral que invade desde entón as universidades co fallo estrutural. Viaxamos a 1940, a sociedade norteamericana en plena saída da Gran Depresión anhelaba os retos e sobre todo o optimismo da superación humana. O día da súa inauguración o ponte-carrusel alcumado como Gallopin Gertie ocupaba o pódium de lonxitude de pontes suspendidas nun digno terceiro posto, cunha lonxitude de 1600 m e unha luz de 850 metros entre soportes. No seu deseño aplicáronse os coñecementos do momento, tamén os recortes orzamentarios de sempre, ou talvez un pouco máis do habitual. O deseño orixinal é do enxeñeiro Clark Eldridge encargado tamén de atopar financiamento para a execución, e ante a imposibilidade de alcanzar a cantidade estimada (sequera avaliando a rendibilidade das futuras peaxes), solicítase unha revisión do proxecto contando coa asistencia técnica de Leon Moisseiff quen expuxo unha solución capaz de reducir o orzamento dos 11 millóns de dólares estimados inicialmente a menos de 6, todo iso contando coa oposición dos técnicos do departamento de estradas do estado de Washington. A pesar de todo a solución foi aceptada polas autoridades. Tras o fatal desenlace1 Eldridge aceptou o seu parte de culpabilidade e a súa vida terminou por torcerse ao caer prisioneiro do exército xaponés durante a II Guerra Mundial. Pola súa banda Moisseiff perdería gran parte da súa reputación na análise e deseño destas estruturas. Nada se sabe, con todo, do futuro da autoridade política que apoiou esta decisión.
Escribíronse todo tipo de artículos, abríronse grupos de recuperación de imaxes da construción, inauguración e colapso, analizáronse os diferentes vídeos incluíndo o factor de corrección de tempos debidos aos formatos de gravación para tratar de analizar as frecuencias na deformación, existen varias fan sites, mesmo grupos en recordo da única vítima Tuddy”2 un cocker español de tres patas? É fácil rastrexar a historia, as referencias a pé de artigo inclúen interesantes ligazóns.
Gustaríame con todo poñer o foco nun dos personaxes intervenientes, ese home que se pasea pola estrutura en movemento tomando datos, e ao que debemos parte das imaxes. Talvez un secundario, un enxeñeiro de 45 anos que traballa para a universidade de Washington e que recibirá o encargo, unha vez inaugurado a ponte, de poñer solución ao excesivo movemento do mesmo.
Trátase do profesor F.B. “Bert” Farquharson quen xa gozaba de prestixio profesional e dirixe un equipo que realizará modelos da estrutura a escala 1:200 e 1:20 introducindo os mesmos en túneles de vento. Monitorados os movementos da estrutura observan deformacións no modelo que non se apreciaban na estrutura real. O estudo xera unha serie de recomendacións encamiñadas a mellorar o comportamento aerodinámico do taboleiro, algúns dos remedios como a instalación de tirantes ao chan puideron incorporarse pero outras quedaron pendentes de aplicación.
O diagnóstico e cura da ponte galopante3 mantívolle ocupado durante os poucos meses de vida da estrutura e ante as grandes deformacións producidas o 7 de Novembro non dubida en achegarse ao lugar para fotografar e tomar datos do que está a acontecer. O profesor quixo estar presente ata o final como un médico que trata ao seu paciente enfermo de nacemento, coñecía da debilidade do paciente que adoecía dun exceso de flexibilidade pero mantiña a fe en que a estrutura recuperase a súa figura e saíse vitoriosa da pelexa. Sufriu en directo véndoa loitar contra os seus tremores ata o seu fatal desenlace.
O vídeo achega unha visión épica ao momento, o coche parado a medio camiño, os personaxes tentando salvar ao can atrapado e ao tempo tratando de realizar unha toma de datos para apoiar o diagnóstico científico do acontecido. Os datos cruzados, a fe na hipótese, o erro, a innovación, o paso en falso, a reputación…Non foi a única ponte en colapsar durante aqueles anos pero sen dúbida é un dos casos máis famosos xerando centos de estudos, diagnósticos e comentarios respecto diso non exentos de polémica, na actualidade a comunidade científica aínda discute a causa final do colapso debatendo entre a fina liña que separa a resonancia e a autoexcitación aerodinámica.
Os diagramas que a prensa reproducía coas recomendacións de Farquharson apuntan solucións no comportamento aerodinámico da estrutura, temas actualmente xa claramente asimilados no deseño destas estruturas con todo as imaxes do home no vídeo e as súas posteriores declaracións ofrecen moitos datos a maiores, falan da integridade dunha persoa, da paixón dun profesional por resolver o encargo e non deixan de conmover tanto como a propia deformación da estrutura. El mesmo será o encargado de realizar as probas do novo modelo de ponte, un novo intento sobre a mesma marca, en 1950 será inaugurado outra ponte sobre o río Narrows que aínda hoxe mantense en servizo e onde os coñecementos achegados pola primeira experiencia sumados ás restricións de aceiro derivadas da Guerra serán fundamentais no deseño definitivo pero esa é xa outra historia.
Notas:
1. A peaxe de paso era de $.75 para coches e 10 céntimos para peóns, unha auténtica experiencia, ponte e montaña rusa ao tempo…
2. Existen numerosas grupos de apoio ao can falecido no colapso. Tuddy era un Cocker Español de tres patas segundo os datos.
3. O sobrenome de Gallopin Gertier procede dunha popular canción de salón que pode escoitarse na seguinte ligazón.