Learning by doing. Aprendendo do erro

Learning by doing é o mantra que guía unha maneira de entender a educación e tamén o exercicio de calquera profesión. En momentos de redefinición de tantos aspectos da nosa sociedade, a frase pode interpretarse de maneira tan flexible como esteamos dispostos a interpretar ambos os verbos, Que aprendemos? e Que é facer nos nosos días?

 

O que o alumno aprende xa deixou de identificarse co que o mestre ensina, o alumno pasivo-receptor xa non está ou non debería estar na metodoloxía docente. O proceso gaña enteiros nun mundo que non se debe analizar en estático, unipersonal nin unidireccionalmente, onde a obra ha de abandonar o seu obxectivo de resultado final, conclusivo. Os procesos foron abertos desde sempre e os ensaios, as probas máis ou menos atrevidas participaron do proxecto desde as súas orixes. Doutra banda o proceso de aprendizaxe é un proceso continuo e vital que afecta a toda a vida profesional. Baixo estas premisas acepto a invitación de Veredes para inaugurar unha serie de textos/caso onde o acto de aprender fixo evolucionar a través do erro o coñecemento en campos concretos ou terminou por xerar “obras mestras”, referentes en que apoiarnos.

 

Se existe un ránking de popularidade nos fracasos no mundo da técnica, habería que deixar un posto de honra á ponte de Tacoma sobre o río Narrows en Estados Unidos. A gravidade do tema sumada á documentación visual que nos chegou, converteron o caso en motivo viral que invade desde entón as universidades co fallo estrutural. Viaxamos a 1940, a sociedade norteamericana en plena saída da Gran Depresión anhelaba os retos e sobre todo o optimismo da superación humana. O día da súa inauguración o ponte-carrusel alcumado como Gallopin Gertie ocupaba o pódium de lonxitude de pontes suspendidas nun digno terceiro posto, cunha lonxitude de 1600 m e unha luz de 850 metros entre soportes. No seu deseño aplicáronse os coñecementos do momento, tamén os recortes orzamentarios de sempre, ou talvez un pouco máis do habitual. O deseño orixinal é do enxeñeiro Clark Eldridge encargado tamén de atopar financiamento para a execución, e ante a imposibilidade de alcanzar a cantidade estimada (sequera avaliando a rendibilidade das futuras peaxes), solicítase unha revisión do proxecto contando coa asistencia técnica de Leon Moisseiff quen expuxo unha solución capaz de reducir o orzamento dos 11 millóns de dólares estimados inicialmente a menos de 6, todo iso contando coa oposición dos técnicos do departamento de estradas do estado de Washington. A pesar de todo a solución foi aceptada polas autoridades. Tras o fatal desenlace1 Eldridge aceptou o seu parte de culpabilidade e a súa vida terminou por torcerse ao caer prisioneiro do exército xaponés durante a II Guerra Mundial. Pola súa banda Moisseiff perdería gran parte da súa reputación na análise e deseño destas estruturas. Nada se sabe, con todo, do futuro da autoridade política que apoiou esta decisión.

 

Escribíronse todo tipo de artículos, abríronse grupos de recuperación de imaxes da construción, inauguración e colapso, analizáronse os diferentes vídeos incluíndo o factor de corrección de tempos debidos aos formatos de gravación para tratar de analizar as frecuencias na deformación, existen varias fan sites, mesmo grupos en recordo da única vítima Tuddyun cocker español de tres patas? É fácil rastrexar a historia, as referencias a pé de artigo inclúen interesantes ligazóns.

 

Gustaríame con todo poñer o foco nun dos personaxes intervenientes, ese home que se pasea pola estrutura en movemento tomando datos, e ao que debemos parte das imaxes. Talvez un secundario, un enxeñeiro de 45 anos que traballa para a universidade de Washington e que recibirá o encargo, unha vez inaugurado a ponte, de poñer solución ao excesivo movemento do mesmo.

 

Trátase do profesor F.B. “Bert” Farquharson quen xa gozaba de prestixio profesional e dirixe un equipo que realizará modelos da estrutura a escala 1:200 e 1:20 introducindo os mesmos en túneles de vento. Monitorados os movementos da estrutura observan deformacións no modelo que non se apreciaban na estrutura real. O estudo xera unha serie de recomendacións encamiñadas a mellorar o comportamento aerodinámico do taboleiro, algúns dos remedios como a instalación de tirantes ao chan puideron incorporarse pero outras quedaron pendentes de aplicación.

 

O diagnóstico e cura da ponte galopante3 mantívolle ocupado durante os poucos meses de vida da estrutura e ante as grandes deformacións producidas o 7 de Novembro non dubida en achegarse ao lugar para fotografar e tomar datos do que está a acontecer. O profesor quixo estar presente ata o final como un médico que trata ao seu paciente enfermo de nacemento, coñecía da debilidade do paciente que adoecía dun exceso de flexibilidade pero mantiña a fe en que a estrutura recuperase a súa figura e saíse vitoriosa da pelexa. Sufriu en directo véndoa loitar contra os seus tremores ata o seu fatal desenlace.

 

O vídeo achega unha visión épica ao momento, o coche parado a medio camiño, os personaxes tentando salvar ao can atrapado e ao tempo tratando de realizar unha toma de datos para apoiar o diagnóstico científico do acontecido. Os datos cruzados, a fe na hipótese, o erro, a innovación, o paso en falso, a reputación…Non foi a única ponte en colapsar durante aqueles anos pero sen dúbida é un dos casos máis famosos xerando centos de estudos, diagnósticos e comentarios respecto diso non exentos de polémica, na actualidade a comunidade científica aínda discute a causa final do colapso debatendo entre a fina liña que separa a resonancia e a autoexcitación aerodinámica.

 

Os diagramas que a prensa reproducía coas recomendacións de Farquharson apuntan solucións no comportamento aerodinámico da estrutura, temas actualmente xa claramente asimilados no deseño destas estruturas con todo as imaxes do home no vídeo e as súas posteriores declaracións ofrecen moitos datos a maiores, falan da integridade dunha persoa, da paixón dun profesional por resolver o encargo e non deixan de conmover tanto como a propia deformación da estrutura. El mesmo será o encargado de realizar as probas do novo modelo de ponte, un novo intento sobre a mesma marca, en 1950 será inaugurado outra ponte sobre o río Narrows que aínda hoxe mantense en servizo e onde os coñecementos achegados pola primeira experiencia sumados ás restricións de aceiro derivadas da Guerra serán fundamentais no deseño definitivo pero esa é xa outra historia.

 

 

Notas:

 

1. A peaxe de paso era de $.75 para coches e 10 céntimos para peóns, unha auténtica experiencia, ponte e montaña rusa ao tempo…

 

2. Existen numerosas grupos de apoio ao can falecido no colapso. Tuddy era un Cocker Español de tres patas segundo os datos.

 

3. O sobrenome de Gallopin Gertier procede dunha popular canción de salón que pode escoitarse na seguinte ligazón.

 

 


Los Dibujos del Arquitecto Incómodo

El arquitecto incómodo es aquel que no es previsible, es el independiente, el que no se deja influir. He conocido a varios (no muchos), y reconozco que siento una especial atracción por este perfil de profesionales. Sin mencionar nombres quería hacer en este artículo un homenaje a un gran maestro que encontró en el dibujo una estrategia social digna de análisis psicológico. Se trata de Ricardo Aroca. Para muchos un desconocido pero para los arquitectos, especialmente los de cierta edad una autoridad en el mundo de la docencia y del cálculo de estructuras. Profesor, director de la ETSAM, decano del COAM… Durante años ocupó una gran cantidad de cargos que le obligaron a prolongadas reuniones. Reuniones que se alargan en el tiempo y que obligan a escuchas, réplicas y contrarréplicas, a negociaciones…. En ocasiones, especialmente para ciertos espíritus de acción, esta parte asamblearia puede generar un estrés o frustración ante la sensación habitual de estar perdiendo el tiempo sobre todo en las reuniones de muchos integrantes. A estas reuniones se presentaba el bueno de Don Ricardo, hablo en pasado porque según sus propias palabras ya no acude a tantas, su figura no dejaba indiferente con sus barbas largas y su siempre presente camisa llena de bolígrafos en el bolsillo. Recién iniciado el encuentro sacaba sin mediar palabra su cartulina de cartón reciclado y se sumergía en sus dibujos sin levantar la vista del cartón. Sabiendo que su opinión era generalmente fundamental en la decisión final, su actitud generaba un estado de tensión e incomodidad que iba en aumento. Quienes hemos vivido esta situación podemos certificar ese estado que de una manera cristalina permitía observar quién estaba en su bando y quién representaba su oposición, porque Don Ricardo no deja indiferente. Quién más y quién menos lanzaba miradas de reojo más o menos disimuladas tratando de adivinar qué era lo que tan absorto parecía tener al dibujante. Lo que Aroca dibujaba eran series de figuras abstractas de carácter geométrico, donde se combinaban los colores sacados de su bolígrafo multicolor chino. Reconducía la típica técnica de los dibujos inconscientes que garabateamos mientras hablamos por teléfono o hacemos otra actividad en paralelo, series de líneas, círculos, espirales, con aspecto de cuerpos orgánicos vistos a través del microscópio….


Durante la defensa de mi tesis doctoral Aroca, en calidad de tutor, dibujaba sin parar en su cartón como otras veces ya le había visto, para mí ya era algo habitual, y para él era la infinitésima vez que me escuchaba la misma historia…. Cuando terminé y ante la típica felicidad de un proceso terminado le pedí que me regalara a modo de recuerdo la obra que aún conservo en mi estudio y es ésta que se reproduce en el artículo. En la parte posterior apuntaba las reuniones y fecha en que se había ido completando la obra, en este caso, se sucedían situaciones de lo más dispar, la defensa compartía cartón con una seguramente aburridísima junta de escuela, una polémica junta de compensación, y una atrayente conferencia de Heymann. En los últimos años había dibujado más de 300 de estas cuartillas fruto de más de 7000 horas de reuniones. Recientemente se han podido ver gran parte de ellas simultáneamente en una exposición y a mí me ha hecho mucha ilusión porque más allá del valor artístico de las mismas, el uso del dibujo como performance de presión en las reuniones siempre me ha parecido una genialidad propia de un maestro. También entiendo a quién lo considere una falta de respeto pero pensar siempre es pensar contra alguien.


Do Gran Quilo á Vara Castellá

Canto pesa o teu edificio? É a soada pregunta con que Sir Norman Foster lembra a clarividencia do seu mestre Bucky Fuller para tratar de facer reflexionar sobre a eficiencia da arquitectura. Veume esta frase á cabeza ao ler as noticias sobre a Oficina Internacional de Pesos e Medidas que este mes se reuniu para cambiar a definición do Quilo (tamén do amperio, o kelvin e o mol). A comunidade científica fai con estas unidades o que no seu día co metro, establecer definicións que non dependan de modelos físicos. Porque os modelos físicos por moi estables que sexan (o Gran Quilo custodiado pola comunidade científica é un cilindro de platino‐ iridio) ao final varían as súas dimensións, xa sexa polas condicións ambiente ou polo seu reiterado uso.

 

Desde Babilonia acordar as unidades de medida foi un cabalo de batalla… Sen dúbida as medidas antropométricas foron a base dos primeiros sistemas e esas unidades mantiveron a súa vixencia ao longo da historia mesmo algunhas perduran especialmente no sistema Imperial británico, cos seus pés e as súas polgadas.

 

O pé, que procede da súa directa identificación co pé humano, foi amplamente utilizado polas diferentes civilizacións, o pé romano equivalía a 29,57 cm fronte ao pé carolingio cuxa relación é de 9/8 do romano (33,27 cm). Destas medidas se extrapolaban os seus múltiplos así a decempeda ou pértega romana equivalente a 10 pés (2,957 m) e a súa versión en superficie decempeda cuadrata ( scripulum) establecía unidades para o cálculo de superficies.

 


Cada civilización establecía un sistema máis ou menos aceptado como base de cuantificación e de aí derivarán todo tipo de relacións tanto comerciais, xurídicas ou por suposto arquitectónicas. Evidentemente as relacións non estiveron exentas de polémicas e as medidas non son exactas en todos os territorios. O ferrado galego é o seu máximo expoñente, unidade de superficie de terreo, que varía de comarca a comarca con diferenzas ostensibles mesmo entre veciños.

 


Lembro conversacións con Rosina Gómez Baeza cando falando de arquitectura e arte cita a Secundino Zuazo “os arquitectos actuais teñen serios problemas de escala, deberían medir en varas castelás” O pé castelán, algo máis pequeno que o romano (27,8635 cm) serve de base á vara (tres pés) que equivale a 0,835905 metros é dicir algo menos do metro, pretendía así Zuazo que os edificios encollesen para adaptarse a unha escala máis apropiada…

 


A ciencia axúdanos co patrón pero a proporción segue sendo algo difícil de controlar polo menos a través do método científico…

 

 

 


Arquitectura para a Infancia

Tradicionalmente presentada como arquitecta paisaxista, Lady Allen de Hurtwood (1897‐1976) destacou neste campo tan relacionado coa estética e a percepción. Con todo será protagonista dun modo de facer arquitectura aparentemente afastado dese mundo visual e romántico da paisaxe. Relacionouse coa acción, coa reciclaxe e co residuo. Particularmente identificou a infancia e os espazos de xogo como obxectivo de estudo. Os seus estudos axiña pasan á práctica a través dos seus parques sucios, auténticos “laboratorios urbanos”, zonas onde consegue experimentar con topografías, co xogo libre e coa autoconstrución todo iso aderezado cunha boa dose de risco. Dota aos nenos de materiais, moitos deles informais, pezas recicladas de restos de obras ou demolicións, as súas imaxes de época descargando o seu vehículo particular e sacando bidóns cheos de pinturas, brochas e ferramentas para os nenos dan mostra da súa enerxía e o seu convencemento. Os parques infantís que executaba/proxectaba eran auténticas aventuras, aventuras onde os participantes eran actores principais que participaban do xogo pero tamén da execución, onde se escavan gabias, utilízanse ferramentas ou se prende lume…


Nun intento de triplo salto mortal e para facer aínda máis difícil a historia os seus primeiros prototipos estaban destinados para nenos de especiais dificultades de mobilidade, mutilados ou persoas con reais dificultades de movemento. Precisamente os esquecidos, aqueles que estaban completamente afastados do parque infantil e calquera atracción eran os protagonistas de parques incribles con ramplas imposibles por onde nenos lanzábanse en carros de madeira construídos por eles mesmos. Aínda lonxe dos modelos de inclusión que actualmente se tentan defender desde a pedagoxía nos espazos lúdicos e educativos, Lady Allen ofrecía estes espazos no Londres que lle tocou vivir.


A súa publicación Adventure Playgrounds froito da súa experiencia replicando máis de 500 “laboratorios” de xogo é a día de hoxe unha guía chea de modernidade e completamente válida desde un punto de vista pedagóxico, o risco segue sendo un factor fundamental no desenvolvemento da infancia e a súa xestión un delicado tema de discusión.


O que nos ofrece Lady Allen na súa obra non é un proxecto, nin un catálogo de elementos de xogo, é máis ben unha guía de boas prácticas, unha formulación para afrontar o espazo de xogo de maneira universal, unha arquitectura que permita ser educativa, divertida e liberadora.

 

 

 


(Español) Ciudad Mutante

Casa de la Moneda. Pabellón de Pesca
Segovia 2018

Colaboradores
Ayuntamiento de Segovia
IE University of Architeture and Design
Fundación COTEC
Escuela de Arquitectura y Educación (EAE)

Director Ie University of Architecture and Design
David Goodman

Ayuntamiento de Segovia
Claudia de Santos
Eduardo Sánchez
Vanessa Pérez

Coordinación
Fermín Blanco

Soporte Didáctico
Santiago Atrio
Sistema Lupo

“Prueba de Carga”
Alumnos colegio CEIP Domingo de Soto. Segovia
Profesor Juan Alonso

 

Memoria & Fotografías

Cidade Mutante é a nova proposta do proxecto Ying Yang, proxecto didáctico e experimental baseado no uso da madeira como material construtivo. Desenvólvese cada ano en Segovia baixo a dirección do arquitecto e educador Fermín G. Branco en colaboración con IE School of Architecture and Design, a escola de Arquitectura de IE University, e o Concello de Segovia.

Unha pequena cidade, realizada con pezas de madeira de forma abstracta, é a orixinal montaxe ideada por alumnos de Arquitectura de IE University, coa que se poderá interactuar e que foi levantada no Pavillón de Pesca da Casa da Moeda de Segovia.

Os alumnos deseñaron e montaron esta instalación onde se mesturan dinámicas propias do deseño, o proxecto, a execución e sobre todo o traballo colaborativo, pero neste caso introduciuse un novo ingrediente que fai aínda máis interesante a experiencia, o traballo con e para a infancia.

Cidade Mutante é “un proxecto educativo baseado no poder da cidade como material educativo”. Nesta sexta edición do proxecto Ying Yang, os estudantes de IE exploraron as posibilidades estruturais e construtivas da cidade e crearon un proxecto dirixido especialmente aos máis novos.

A través dunha didáctica activa, os estudantes de Arquitectura expuxeron e construíron unha instalación lúdica deseñada con potencial educador co fin de propoñer unha serie de estruturas abstractas que darán lugar a diferentes topografías xeradas polos propios participantes, tamén se propoñen diferentes espazos onde experimentar as diferentes cidades dentro de una mesma cidade; a alta e baixa densidade, a cidade histórica, o ensanche ou a cidade informal que neste caso está representada por unha montaña de bloques a modo de Central Park desde o que os nenos poderán obter o material necesario para continuar completando a súa cidade mutante.

Os alumnos de educación primaria do CEIP Domingo de Soto serán os encargados de facer a primeira “proba de carga” durante os días 17 e 19 de Outubro no Pavillón de Pesca da Casa da Moeda.

Á parte disto, “Cidade Mutante” poderá ser contemplada na ceca segoviana ata o seu traslado a Madrid o mes que vén, onde participará no festival sobre innovación # Imperdible_03, que se celebrará os días 23 e 24 de novembro. Este festival, organizado pola Fundación COTEC, celebrará unha vintena de actividades que se centrarán nos grandes desafíos das cidades do século XXI. Un encontro onde se van a visibilizar os principais proxectos de innovación educativa e onde a arquitectura estará moi presente en virtude do tema que protagonizará o encontro; cidades e innovación.

# Imperdible_03 pretende demostrar que as cidades son organismos vivos e innovadores. O seu obxectivo é que os cidadáns poidan fixar a súa atención e sentir as transformacións das cidades poñendo o foco na innovación e como esta pode contribuír a que as cidades sexan máis humanas.

Video


 

Participantes


Elena Ceribelli, Ka Wah Francis Cheung, Mathew Sean Conrad, Gonzalo Coronado Maceda, Jan Danielle D´Cruz, Tomomi Dambara, Ana Corina de la Fuente Blanco, Anita de Rosa, Hoang Do Xuan, Derin Evcim, Mikhail Frantsuzov, Neha Goel, Ujal Gorchu, Camila Harasic, Aaron Joseph Nicolai Hesse, Abla Kharroubi, Ngai Lam Ellen Lau, Paula López Vallespir, Gauravkumar Nawalgaria, Ruchi A Patel, Adrián Paz Sanz, Manuela Peláez Hernández, Norma Pérez Castilla, Deveshree Sandeep Sawant, Nouhaila Zergane, Claudia Nicole Pitti, Santiago Otero.

[wpcol_2third_end id=”” class=”” style