O arquitecto incómodo é aquel que non é previsible, é o independente, o que non se deixa influír. Coñecín a varios (non moitos), e recoñezo que sinto unha especial atracción por este perfil de profesionais. Sen mencionar nomes quería facer neste artigo unha homenaxe a un gran mestre que atopou no debuxo unha estratexia social digna de análise psicolóxica. Trátase de Ricardo Aroca. Para moitos un descoñecido pero para os arquitectos, especialmente os de certa idade unha autoridade no mundo da docencia e do cálculo de estruturas. Profesor, director da ETSAM, decano do COAM… Durante anos ocupou unha gran cantidade de cargos que lle obrigaron a prolongadas reunións. Reunións que se alongan no tempo e que obrigan a escoitas, réplicas e contrarréplicas, a negociacións…. En ocasións, especialmente para certos espíritos de acción, esta parte asemblearia pode xerar unha tensión ou frustración ante a sensación habitual de estar a perder o tempo sobre todo nas reunións de moitos integrantes. A estas reunións presentábase o bo de Don Ricardo, falo en pasado porque segundo as súas propias palabras xa non acode a tantas, a súa figura non deixaba indiferente coas súas barbas longas e a súa sempre presente camisa chea de bolígrafos no peto. Recentemente iniciado o encontro sacaba sen mediar palabra a súa cartolina de cartón reciclado e mergullábase nos seus debuxos sen levantar a vista do cartón. Sabendo que a súa opinión era xeralmente fundamental na decisión final, a súa actitude xeraba un estado de tensión e incomodidade que ía en aumento. Quenes vivimos esta situación podemos certificar ese estado que dunha maneira cristalina permitía observar quen estaba no seu bando e quen representaba a súa oposición, porque Don Ricardo non deixa indiferente. Quen máis e quen menos lanzaba miradas de esguello máis ou menos disimuladas tratando de adiviñar que era o que tan absorto parecía ter ao debuxante. O que Aroca debuxaba eran series de figuras abstractas de carácter xeométrico, onde se combinaban as cores sacadas do seu bolígrafo multicolor chinés. Reconducía a típica técnica dos debuxos inconscientes que garabateamos mentres falamos por teléfono ou facemos outra actividade en paralelo, series de liñas, círculos, espirais, con aspecto de corpos orgánicos vistos a través do microscópico….

Durante a defensa da miña tese doutoral Aroca, en calidade de titor, debuxaba sen parar no seu cartón como outras veces xa lle tiña visto, para min xa era algo habitual, e para el era a infinitésima vez que me escoitaba a mesma historia…. Cando terminei e ante a típica felicidade dun proceso terminado pedinlle que me regalase a modo de recordo a obra que aínda conservo no meu estudo e é esta que se reproduce no artigo. Na parte posterior apuntaba as reunións e data en que se tiña ido completando a obra, neste caso sucedíanse situacións do máis dispares, a defensa compartía cartón cunha seguramente aburridísima xunta de escola, unha polémica xunta de compensación, e unha atraente conferencia de Heymann. Nos últimos anos debuxara máis de 300 destas cuartillas froito de máis de 7000 horas de reunións. Recentemente puidéronse ver gran parte delas simultaneamente nunha exposición e a min fíxome moita ilusión porque máis aló do valor artístico das mesmas, o uso do debuxo como performance de presión nas reunións sempre me pareceu unha xenialidade propia dun mestre. Tamén entendo a quen o considere unha falta de respecto pero pensar sempre é pensar contra alguén.