Colexio en Novo Mesoiro, A Coruña -concurso-


– Concurso –

Localización
Novo Mesoiro, A Coruña

Colaboradores
Luis Miguel Fernández López
Borja Díaz Carro
Saul Gómez Rubio






Memoria & Fotografías

Proxecto para a construción dun novo colexio no barrio de Novo Mesoiro da Coruña. A formulación segue as ideas desenvolvidas no proxecto Repensando a Escola


A Consellería de Educación saca a concurso a redacción dun proxecto para un colexio de educación infantil e primaria. Un centro de nova planta. Un caso realmente excepcional e unha gran oportunidade para envorcar os traballos de investigación realizados desde hai anos no campo dos espazos para a educación.

Novo Mesoiro é un barrio de nova creación con edificios de gran altura nunha área extrema da cidade, nunha contorna xa rural. Este contacto non foi resolto e a calidade do espazo público é realmente mellorable. Nun extremo atópase a parcela destinada a dotacións onde se expón a construción do centro. O proxecto nace con polémica pois as asociacións veciñais opóñense ao modelo proposto pola Consellería ao non incluír no mesmo centro os niveis de educación secundaria. Os veciños propoñen un modelo que a administración usa só no rural CPI (centro público integral) onde teñan cabida todos os niveis. O certo é que polas circunstancias anteriormente citadas o centro atópase nunha situación híbrida nun choque brusco entre chans urbanos e rústicos. A topografía e a superficie son tamén unha limitación aínda que parece haber un acordo entre administracións para a obtención de máis espazo destinado en principio a patio escolar, datos estes que en calquera caso non forman parte do concurso.

Estes procesos tampouco inclúen a participación do futuro claustro o que impide unha aplicación dos modelos que xa aplicamos noutros centros a través do programa #repensandolaescola. En calquera caso e aínda que non nos dedicamos á lotería nin á bela arte dos concursos de arquitectura decidimos presentarnos a este. Nun ambiente de escepticismo e non faltos de humor dedicamos dúas semanas a tratar de aplicar as nosas ideas sobre o espazo educativo nun caso real e actual.*

Tratando de analizar a través da práctica profesional o porqué do precario estado dos nosos centros educativos, o porqué a escola permanece pechada ao espazo público, o porqué perdeu o carácter de peza urbana singular e referente urbano. Por qué salvo honrosas excepcións atopámonos tantos novos centros anónimos e anodinos cheos de remiendos froito dos anos de envellecemento sucesivo e de ampliacións a golpe da necesidade sen proxectos globais. Plans de accesibilidade, ascensores incrustados en ocos imposibles, patios cubertos, carencia de xardíns, de árbores, patios de xogo ausentes de proxectos didácticos. En definitiva un aparente esquecemento que non ocorre con outras dotacións como as deportivas, os museos, centros cívicos ou auditorios que nos últimos anos vimos prodigarse por todas as nosas cidades nas últimas décadas. En paralelo ¿que está a ocorrer co colexio? ¿Porqué este tipo de concursos?

Trátase dun concurso  para entregar en 15 días, para a execución dun centro de 2944 m2 cun orzamento de 4.086.393 ? e uns honorarios de 70.284.79 ? (menos dun 2%). Unha vez fallado o concurso o equipo terá dous meses de prazo para a redacción do proxecto todo iso inmerso nun ambiente pre electoral (2016 foi un ano activo en Galicia con eleccións autonómicas e nacionais).  Non se trata aquí de analizar o fallo do concurso pois tampouco se sabe nada do proxecto gañador pero se do que aprendemos e das conclusións do proceso.

O espazo educa é unha condición xa coñecida desde os nosos máis lendarios educadores a importancia dada desde Montesori ou Malaguzzi crean unha tradición da que os seus puntos fundamentais son plenamente actuais. O carácter experimental destas propostas xeran un halo épico que engrandece a historia con todo lonxe da utopía conseguiron levalos a cabo. Esa mestura de utopía e realidade crea un balance que cremos indispensable e completamente actual, entender o colexio como peza urbana fundamental enlazada estreitamente coa sociedade.

É precisamente esta preocupación por devolver a dignidade perdida ao espazo educativo o que profesores como Santiago Atrio están a tratar de recuperar a través dun Máster na Universidade Autónoma de Madrid, Máster que consideramos fundamental e do que temos grandes expectativas.

Froito do proceso de participación no concurso descubrimos a existencia dun documento de uso interno, moi interesante sobre recomendacións   construtivas parcialmente adaptadas (a parte de instalacións é quizá a máis frouxa) xeralmente referidas a cuestións de  mantemento. Esta é efectivamente unha cuestión crave nun centro destas características e de calquera obra pública con todo non debe ser unha laxa sobre calquera intento de xerar arquitectura nestes centros.

Dentro das posibilidades e ante o panorama descrito desenvolvemos un proxecto-manifesto onde conscientemente afastámonos do cociente de investimento proposto para unha peza de volumetria fundamental como é o patio cuberto. Precisamente esta peza é a que permite salvar o salto topográfico da parcela creando unha gran praza pública onde se instala a biblioteca. Dentro dunha idea global que permita abrir ao uso comunitario gran parte do programa, a parte deportiva á cota inferior e a biblioteca na cota de acceso. O comedor como zona de relación ocupa un lugar central no complexo e as ás de aularios permiten certa flexibilidade esperando ser complementadas cun amueblamiento que realmente as dote de significado. Espazos racionais que cumpren cos cocientes de espazo, iluminación natural e ventilación pero sen alardes formais, deixando ser ocupadas e transformadas por nenos e docentes. Lonxe de imaxes sedutoras de colorines e mobles de deseño que tampouco son acordes á realidade dun centro destas características.

O espazo exterior configúrase como ámbito fundamental de relación e sociabilidad. Proxéctanse zonas diferenciadas en función das actividades para desenvolver, sexan xogos creativos, hortas, espazos deportivos e áreas para autoconstrucción. O arboledo e as bancadas e topografías artificiais acoutan os distintos ámbitos.


*O Colexio de Arquitectos fíxose eco durante estas semanas doutro concurso tamén impulsado desde a Consellería de educación para o deseño dun logotipo para os centros escolares pero nada sobre este.